دیالکتیک پیشرفت بسوی آزادی و بازگشت به قهقرا

از « استاد منوچهر‌جمالی »

سائقه پیشرفتِ همیشگی بسوی کمال و آزادی و سائقه بازگشت همیشگی به عقب و تکرار گذشته، همیشه باهم گلاویزند. هر پیشرفتی در کمال و آزادی، ناچار دچار بازگشت قهقرائی می‌شود. اینکه همیشه می‌توان بسوی کمال و آزادی پیشرفت کرد، یک خیال خام هست. این دیالکتیک پیشرفت بسوی آزادی و، بازگشت به قهقرا هست که سیر تاریخ را معین می‌سازد. هر جنبش پیش‌رونده‌ای در مدنیت، سائقه بازگشت توحش را برمی‌انگیزد. توحش همیشه در انسان، آتش زیر خاکستراست.